نقش بسته بندی پایدار در کاهش ضایعات غذایی

محافظت از محصول

بسته بندی از مواد غذایی در برابر عوامل خارجی مانند رطوبت، اکسیژن، نور، میکروارگانیسم ها و آلودگی های فیزیکی محافظت می کند. همچنین مانع از آسیب دیدگی مکانیکی در فرآیند حمل ونقل و انبارداری می شود.

افزایش ماندگاری

بسته بندی از مواد غذایی در برابر عوامل خارجی مانند رطوبت، اکسیژن، نور، میکروارگانیسم ها و آلودگی های فیزیکی محافظت می کند. همچنین مانع از آسیب دیدگی مکانیکی در فرآیند حمل ونقل و انبارداری می شود.

اطلاع رسانی به مصرف کننده

بسته بندی، حامل اطلاعات مهمی همچون تاریخ انقضا، شرایط نگهداری، ارزش تغذیه ای و هشدارهای ایمنی است. این اطلاعات نقش مهمی در تصمیم گیری صحیح مصرف کننده ایفا می کنند.

سهولت حمل ونقل و توزیع

طراحی استاندارد بسته بندی به کاهش هزینه های لجستیک، بهبود فرآیند انبارداری و افزایش کارایی زنجیره سرد کمک می کند.

به همین دلیل می توان گفت بسته بندی، مدیر خاموش زنجیره تامین است که کیفیت، ایمنی و دوام مواد غذایی را از تولید تا مصرف تضمین می کند.

اگرچه بسته بندی های متداول توانسته اند تا حدی از مواد غذایی محافظت کنند، اما چالش های متعددی دارند:

• وابستگی شدید به پلاستیک های فسیلی: بیش از 40 درصد کل پلاستیک تولیدی جهان در صنعت بسته بندی مصرف می شود. بخش عمده ای از این پلاستیک ها تجزیه ناپذیر بوده و به آلودگی خاک، آب و حتی زنجیره غذایی انسان منجر می شوند.
• هزینه های بالای مدیریت پسماند: بسته بندی های چندلایه یا ترکیبی اغلب قابل بازیافت نیستند و در نهایت در محل دفن زباله یا طبیعت رها می شوند.
• آلودگی ریزپلاستیک ها: تجزیه ناقص پلاستیک ها منجر به تولید ریزپلاستیک هایی می شود که وارد زنجیره غذایی انسان و حیوانات می گردند.
• افزایش ضایعات غذایی ناشی از ضعف طراحی: بسته بندی های نامناسب که مانع ورود هوا یا رطوبت نمی شوند، به فساد سریع تر مواد غذایی و افزایش ضایعات منجر می شوند.

این چالش ها ضرورت تغییر رویکرد به سمت بسته بندی های پایدار را دوچندان می کنند.

بسته بندی پایدار به بسته بندی هایی اطلاق می شود که در طول چرخه عمر خود (از تولید تا بازیافت یا تجزیه طبیعی)، کمترین اثر منفی را بر محیط زیست داشته باشند و در عین حال وظایف اصلی بسته بندی را به بهترین شکل ایفا کنند.

ویژگی های کلیدی بسته بندی پایدار عبارت اند از:

• کاهش استفاده از منابع: طراحی بسته بندی با حداقل مصرف مواد اولیه.
• قابلیت بازیافت یا استفاده مجدد: استفاده از موادی که پس از مصرف قابل جمع آوری و بازیافت باشند.
• زیست تخریب پذیری: استفاده از مواد طبیعی مانند نشاسته یا فیبر گیاهی که در محیط زیست تجزیه می شوند.
• نوآوری در طراحی: به کارگیری فناوری هایی که عمر مفید غذا را افزایش دهند (مانند بسته بندی فعال و هوشمند).
• پایداری اقتصادی و اجتماعی: بسته بندی پایدار باید مقرون به صرفه بوده و با نیازهای جامعه هم خوانی داشته باشد.

ضایعات غذایی در تمام مراحل زنجیره تامین رخ می دهد:

• مرحله تولید: برداشت زودهنگام یا دیرهنگام محصولات، آفات و شرایط نامناسب آب وهوایی..
• مرحله حمل ونقل و انبارداری: نبود زیرساخت سردخانه ای مناسب یا بسته بندی ناکافی.
• مرحله توزیع و فروش: استانداردهای سختگیرانه ظاهری (مانند شکل میوه ها) که منجر به کنار گذاشتن محصولات قابل مصرف می شود.
• مرحله مصرف: نگهداری نامناسب در خانه ها، عدم توجه به تاریخ انقضا و خرید بیش از نیاز.

طبق آمار، بیشترین سهم ضایعات غذایی در کشورهای درحال توسعه مربوط به حمل ونقل و بسته بندی ناکافی است؛ در حالی که در کشورهای توسعه یافته، ضایعات بیشتر در مرحله مصرف رخ می دهد.

بسته بندی پایدار می تواند در کاهش ضایعات غذایی نقش کلیدی ایفا کند:

• افزایش ماندگاری مواد غذایی: استفاده از فیلم های زیست پایه با خاصیت ضدباکتریایی یا بسته بندی های اصلاح شده با گازهای خنثی.
• محافظت بهتر در حمل ونقل: طراحی مقاوم در برابر ضربه و رطوبت.
• بسته بندی فعال و هوشمند: موادی که با محیط داخل بسته واکنش نشان می دهند (مثلاً جذب کننده اکسیژن) یا برچسب های هوشمندی که وضعیت تازگی محصول را نشان می دهند.
• • اندازه بندی هوشمند (Portion Packaging): بسته بندی های کوچک تر برای جلوگیری از دورریز غذاهای مصرف نشده.

• اتحادیه اروپا: ممنوعیت استفاده از برخی پلاستیک های یک بارمصرف و حمایت از نوآوری های بسته بندی سبز.
• ژاپن: سرمایه گذاری در بسته بندی های زیست تخریب پذیر بر پایه نشاسته ذرت.
• شرکت دانون: استفاده از بطری های ساخته شده از پلاستیک بازیافتی (rPET).
• استارتاپ Apeel Sciences (آمریکا): تولید پوشش های خوراکی گیاهی که روی میوه ها کشیده می شود و ماندگاری آنها را تا دو برابر افزایش می دهد.

• کاهش هزینه های زنجیره تامین از طریق کاهش دورریز غذا.
• افزایش رضایت و اعتماد مصرف کننده با توجه به گرایش جهانی به محصولات سبز.
• ایجاد فرصت های شغلی جدید در صنایع بازیافت و بیومتریال.
• افزایش رقابت پذیری برندها در بازارهای بین المللی.

• هزینه های اولیه بالا برای تحقیق، توسعه و تغییر زیرساخت ها.
• کمبود زیرساخت بازیافت در بسیاری از کشورها.
• مقاومت مصرف کنندگان در برابر تغییر عادات (مثلاً پرداخت هزینه بیشتر برای بسته بندی پایدار).
• نبود استانداردهای جهانی یکپارچه برای برچسب گذاری و ارزیابی بسته بندی پایدار.

• نوآوری در متریال: توسعه بیوپلاستیک ها، نانوپلیمرها و مواد زیست پایه.
• سیاست های حمایتی دولت ها: مشوق های مالیاتی و قوانین محدودکننده پلاستیک های یک بارمصرف.
• فناوری های دیجیتال: استفاده از اینترنت اشیا (IoT) و بلاکچین برای ردیابی وضعیت بسته بندی و محصول.
• نبود استانداردهای جهانی یکپارچه برای برچسب گذاری و ارزیابی بسته بندی پایدار.